Poprzez emocje przekazujemy sobie wzajemnie informacje o tym, co dzieje się w naszych umysłach, o swoich intencjach i skłonnościach. Wykorzystujemy je także do regulowania zachowania innych osób. Jeśli ujawnimy pozytywne emocje w reakcji na zachowanie innej osoby, wzmocnimy prawdopodobieństwo, że podobnie zachowa się ona w przyszłości. Natomiast nasze negatywne emocje mogą te szanse zredukować.
POLECAMY
Doświadczanie emocji nie odbywa się w próżni. Emocje są ważnym elementem naszego życia społecznego. Jego kształt zależy od kontekstu instytucjonalnego, w jakim się znajdujemy (to rodzaj kontekstu społecznego, wyznaczonego regułami obowiązującymi w danej instytucji). Kontekst instytucjonalny wpływa na nasz stosunek do emocji, na ich przejawianie i kontrolowanie. Przyczynia się w ten sposób do powstania środowiska, w którym rozwija się zdolność do brania odpowiedzialności za siebie i za innych, lub przeciwnie – taki rozwój jest bardzo utrudniony. Każda szkoła deklaruje szczególną troskę o rozwój tej zdolności, lecz w praktyce nie zawsze tak jest.
Emocje cenione albo odrzucane
Wszelkie instytucje działają na rzecz zdefiniowanych z góry celów, które wyznaczają strategie działania, oparte na przyjętych wartościach. Szefowie instytucji określają kierunki przyszłych poczynań, podsumowują dotychczasowe działania i wprowadzają zmiany, gdy zauważą rozbieżności pomiędzy stanem oczekiwanym a osiągniętym. Kontrolują, dyscyplinują, wydają polecenia, nagradzają, informują i podejmują wiele innych aktywności, aby podtrzymać istnienie swoich instytucji i zapewnić im rozwój.
Ich podwładni wykonują polecenia i otrzymują za to wynagrodzenie. Jeżeli mają szczęście pracować w instytucji ceniącej innowacyjność, mogą liczyć na to, że przełożeni wysłuchają ich pomysłów lub udzielą informacji zwrotnych niezbędnych do lepszego wypełniania zadań. Mogą też mieć mniej szczęścia i pracować w firmie nastawionej na przetrwanie, w której eliminowane są wszelkie odchylenia od wcześniejszych ustaleń. Chociaż obie te formy instytucjonalnego życia są racjonalne, bo nastawione na cele, podporządkowane regułom i wykazują efekty, to różnią się statusem emocji.
W instytucji zachowawczej emocje są niechciane, tłumione, karane i eliminowane na różne sposoby. Schodzą do podziemia, tworząc tam królestwo oderwane od celów działania instytucji. Żyją swoim własnym życiem, bo tłumienie nie tylko nie powoduje ich zaniku, ale paradoksalnie dodaje im energii. Z kolei w środowisku, w którym ceni się innowacyjność, emocje są rozpoznawane i traktowane jako informacja zwrotna. Wyrażane mimiką, gestem, postawą, tonem głosu – mają prawo zaistnieć, można o nich rozmawiać i próbować je zrozumieć. Stają się ważną częścią życia społecznego.
W szkole emocje mogą się pojawiać na linii nauczyciel–dyrekcja, nauczyciel–nauczyciel, nauczyciel–uczeń, uczeń–uczeń, nauczyciel–dyrekcja–rodzic. Stanowią nieodłączną część wewnętrznych kontaktów między administracją i pozostałymi grupami pracowników oraz między tymi grupami a resztą aktorów na scenie szkolnego życia. Wzajemne zależności formalne i nieformalne oraz różne – czasami sprzeczne – interesy poszczególnych osób powodują, że pojawiają się odmienne interpretacje i opinie, które wymagają wyjaśniania, uzasadniania, zadawania pytań. Temu procesowi na ogół towarzyszą emocje.
Społeczne funkcje emocji
Amerykański psycholog Paul Ekman zasłynął badaniami nad emocjami podstawowymi, obecnymi w każdej kulturze. Uznał on, że zasadniczą funkcją emocji jest doprowadzenie do podejmowania szybkich działań w sytuacjach interpersonalnych. Emocje umożliwiają zatem koordynację interakcji społecznych. Dzielą się na dwa rodzaje: pierwotne i złożone. Te pierwsze są ukształtowane ewolucyjnie i kodowane genetycznie. Pojawiaj...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
